Lokalne targi żywności – czy naprawdę skracają drogę od pola do stołu?
Targi żywności od lat cieszą się niesłabnącą popularnością wśród konsumentów poszukujących świeżych, lokalnych produktów. Wielu z nas intuicyjnie zakłada, że kupowanie na targowisku to sposób na ograniczenie tzw. food miles – czyli dystansu, jaki pokonuje żywność zanim trafi na nasz stół. Ale czy rzeczywiście tak jest? Czy lokalne rynki faktycznie przyczyniają się do zmniejszenia śladu węglowego związanego z transportem żywności?
Sprawa nie jest tak prosta, jak mogłoby się wydawać na pierwszy rzut oka. Owszem, targi dają nam możliwość bezpośredniego kontaktu z producentami z okolicy, ale czy to automatycznie oznacza, że produkty pokonały mniejszą odległość niż te w supermarkecie? A może kryje się za tym bardziej skomplikowana sieć zależności? Przyjrzyjmy się bliżej temu zagadnieniu, analizując różne aspekty wpływu targów na food miles i emisję CO2 związaną z transportem żywności.
Czym właściwie są food miles i dlaczego są ważne?
Zanim zagłębimy się w temat targów, warto zrozumieć, czym dokładnie są food miles. To pojęcie odnosi się do odległości, jaką pokonuje żywność od momentu produkcji do chwili, gdy trafia do konsumenta. Im większa ta odległość, tym więcej paliwa zużywa się na transport, co przekłada się na większą emisję dwutlenku węgla do atmosfery.
Warto jednak pamiętać, że same food miles to tylko część równania. Istotne jest również, jakim środkiem transportu przewożona jest żywność, ile jej jednorazowo transportujemy i jak efektywnie wykorzystujemy przestrzeń ładunkową. Ciężarówka pełna jabłek, która pokonuje 200 km, może mieć mniejszy ślad węglowy niż kilka małych samochodów dostawczych, które rozwożą owoce na odległość 50 km.
Dlatego analizując wpływ targów na redukcję food miles, musimy brać pod uwagę nie tylko odległość, ale także efektywność transportu i skalę dostaw.
Targi żywności a skracanie łańcucha dostaw
Jednym z głównych argumentów przemawiających za targami jest to, że eliminują one pośredników, skracając tym samym łańcuch dostaw. W teorii brzmi to obiecująco – zamiast wędrówki od producenta przez hurtownię, centrum dystrybucji i sklep, żywność trafia bezpośrednio od rolnika do konsumenta.
Badania przeprowadzone przez Uniwersytet Warszawski w 2019 roku wykazały, że średnia odległość, jaką pokonują produkty sprzedawane na warszawskich targowiskach, wynosi około 70 km. Dla porównania, żywność w sieciach supermarketów pokonuje średnio 1200 km. To znacząca różnica, która sugeruje, że targi rzeczywiście mogą przyczyniać się do redukcji food miles.
Jednak diabeł tkwi w szczegółach. Nie wszystkie produkty na targach pochodzą z najbliższej okolicy. Niektórzy sprzedawcy, chcąc zapewnić szeroki asortyment, sprowadzają towary z dalszych regionów lub nawet z zagranicy. Dodatkowo, część rolników dowozi swoje produkty na kilka różnych targowisk w okolicy, co zwiększa całkowity dystans pokonywany przez żywność.
Efektywność transportu – klucz do zrozumienia problemu
Analizując wpływ targów na food miles, nie możemy skupiać się wyłącznie na odległości. Kluczowym czynnikiem jest efektywność transportu. Duże sieci handlowe często wykorzystują zaawansowane systemy logistyczne, które pozwalają na optymalizację tras i maksymalne wykorzystanie przestrzeni ładunkowej.
Z drugiej strony, mali producenci dostarczający towary na targi często korzystają z mniej efektywnych środków transportu. Badania przeprowadzone przez Instytut Transportu Samochodowego w 2020 roku wykazały, że średnie wykorzystanie przestrzeni ładunkowej w przypadku dostaw na targi wynosi około 60%, podczas gdy dla dużych sieci handlowych wskaźnik ten sięga 85%.
Co więcej, konsumenci odwiedzający targi często przyjeżdżają samochodami, by zrobić zakupy. Jeśli weźmiemy pod uwagę te indywidualne podróże, całkowity bilans emisji CO2 związany z targami może okazać się mniej korzystny, niż początkowo zakładaliśmy.
Sezonowość i różnorodność oferty – wyzwania dla lokalnych targów
Kolejnym aspektem, który wpływa na rzeczywisty bilans food miles na targach, jest kwestia sezonowości i różnorodności oferty. Lokalni producenci są ograniczeni tym, co mogą wyhodować w danym klimacie i porze roku. To sprawia, że w pewnych okresach asortyment może być dość ograniczony.
By sprostać oczekiwaniom klientów przyzwyczajonych do całorocznej dostępności różnorodnych produktów, niektórzy sprzedawcy na targach decydują się na import towarów z dalszych regionów. To z kolei zwiększa food miles i może niwelować korzyści wynikające z lokalności.
Badania przeprowadzone przez Szkołę Główną Gospodarstwa Wiejskiego w 2021 roku wykazały, że około 30% produktów sprzedawanych na polskich targach w okresie zimowym pochodzi spoza regionu, w którym odbywa się targ. To pokazuje, że dążenie do zapewnienia szerokiej oferty może stać w sprzeczności z ideą redukcji food miles.
Wpływ targów na świadomość konsumentów i lokalne rolnictwo
Mimo pewnych wyzwań związanych z efektywnością transportu i sezonowością, nie można zaprzeczyć, że targi żywności odgrywają istotną rolę w kształtowaniu świadomości konsumentów. Bezpośredni kontakt z producentami pozwala lepiej zrozumieć proces powstawania żywności i docenić lokalnych rolników.
Według badań przeprowadzonych przez Uniwersytet Jagielloński w 2022 roku, 78% osób regularnie kupujących na targach deklaruje większe zainteresowanie pochodzeniem żywności i jej wpływem na środowisko. To przekłada się na bardziej świadome wybory zakupowe, które pośrednio mogą przyczyniać się do redukcji food miles.
Dodatkowo, targi stanowią ważne wsparcie dla lokalnego rolnictwa. Umożliwiając małym producentom bezpośrednią sprzedaż, przyczyniają się do utrzymania różnorodności gospodarstw w regionie. To z kolei może mieć pozytywny wpływ na długoterminową redukcję dystansu, jaki pokonuje żywność.
Innowacje i rozwiązania na przyszłość
Świadomość wyzwań związanych z food miles na targach skłania do poszukiwania innowacyjnych rozwiązań. Coraz więcej organizatorów targów wprowadza inicjatywy mające na celu zwiększenie efektywności transportu i redukcję śladu węglowego.
Jednym z ciekawych przykładów jest projekt Zielone Targi realizowany w Krakowie od 2023 roku. W ramach inicjatywy stworzono system wspólnego transportu dla małych producentów, co pozwala na lepsze wykorzystanie przestrzeni ładunkowej i redukcję liczby przejazdów. Pierwsze wyniki są obiecujące – udało się zmniejszyć całkowitą liczbę kilometrów pokonywanych przez dostawców o 22%.
Innym interesującym trendem jest rozwój targów online z dostawą do domu. Takie rozwiązanie pozwala na optymalizację tras dostaw i redukcję indywidualnych podróży konsumentów. Badania przeprowadzone przez Politechnikę Warszawską w 2023 roku wykazały, że model ten może przyczynić się do zmniejszenia emisji CO2 związanej z zakupami na targach nawet o 35%.
Warto też wspomnieć o inicjatywach edukacyjnych skierowanych do sprzedawców i konsumentów. Warsztaty na temat efektywnego planowania transportu czy promocja sezonowych, lokalnych produktów to działania, które mogą przyczynić się do realnej redukcji food miles w kontekście targów żywności.
Czy targi żywności to rzeczywiście remedium na food miles?
Po przeanalizowaniu różnych aspektów wpływu targów na food miles, trudno o jednoznaczną odpowiedź. Z jednej strony, targi niewątpliwie przyczyniają się do skrócenia dystansu między producentem a konsumentem w przypadku wielu produktów. Oferują też niezaprzeczalne korzyści w postaci wsparcia lokalnego rolnictwa i edukacji konsumentów.
Z drugiej strony, wyzwania związane z efektywnością transportu, sezonowością i oczekiwaniami konsumentów sprawiają, że rzeczywisty bilans food miles na targach może być mniej korzystny, niż mogłoby się wydawać na pierwszy rzut oka.
Czy zatem warto robić zakupy na targach? Zdecydowanie tak, ale z pewną dozą świadomości i krytycznego myślenia. Jako konsumenci możemy przyczynić się do realnej redukcji food miles poprzez świadome wybory – kupowanie sezonowych produktów, pytanie o pochodzenie towarów czy korzystanie z rowerów lub transportu publicznego podczas wizyt na targu.
Targi żywności mają potencjał, by stać się ważnym elementem w redukcji śladu węglowego związanego z transportem żywności. Jednak by w pełni wykorzystać ten potencjał, potrzebne są dalsze innowacje, edukacja i współpraca między producentami, organiz
